Het was in de dagen dat ik met niets anders bezig was dan mijn antiquariaat. Ik las veilingcatalogi alsof het romans waren. Monomaan. Las de beschrijving van het 17e-eeuwse boek met het rechteroog dichtgeknepen om de geschatte opbrengst niet te zien en bekeek later of mijn richtprijs klopte met die van Bubb, Beijers, Burgersdijk & Niermans of Van Gendt. In die dagen was het.

Toen ging de telefoon.

Een oudere heer, zo klonk het. Hij wilde zijn boekerij van de hand doen. Bij het woord boekerij veerde ik op. Wie zijn boekenverzameling zo noemt, is een kenner. Nog dezelfde dag ging ik op bezoek. De heer kwam in Noorse sokken aan de deur. In zijn vrijgezellenkeuken werd ik gekeurd. Op betrouwbaarheid en bibliofilie. Of ik goed voor mijn geld was, kwam niet aan de orde. Het interesseerde hem niet. 'Mijn vrouw is dood. Ik ben klaar met leven. Ik wil alleen zeker weten dat mijn boeken goed terechtkomen,' zei hij. Zijn leven lang had hij gevaren. Zijn bemanning ging naar de hoeren, hij bezocht in alle grote havensteden antiquariaten en veilingen. Zo bouwde hij een verzameling op die zijn fascinaties weerspiegelde.

Op zolder stond de boekerij. De mooiste collectie 16e- en 17e-eeuwse boeken die ik ooit gezien heb. Dodendansen, emblematabundels, reisboeken. Een week lang kroop ik rond op die zolder, een week lang was ik van de wereld. Beneden scharrelde de zeekapitein rond, in alle rust. Alles stond perfect gerangschikt, zoals het hoort: op formaat. Toch kon ik soms de locatie en het genre van een boek niet goed begrijpen. Met hoogrode konen klom ik dan de vlizotrap af met het boek in de hand en vroeg dan de kapitein om opheldering. Hij zette slechte koffie en vertelde. Zonder belerendheid, zonder wichtigmacherei. Zoals de ware liefhebber vertelt. Bij elk boek wist hij waar hij het had gekocht en waarom. Hij had alles gelezen. Een belezenheid die tot iets gediend had. De kapitein verzamelde uit aandrift om de bibliofiele monumenten van de Europese cultuur bij elkaar te hebben, om te begrijpen, om te blijven geloven in de beschaving van het avondland.

Ik kocht alle boeken. Over de betaling mocht ik twee jaar doen. 'Als ik straks weg ben,' zei hij, 'betaal je verder aan mijn zoon in Rio de Janeiro.'

Een van de mooiste boeken vond ik 'Het Gezandtschap aan den grooten Tartarischen Cham'. De altijd ontbrekende kopergravure van de Poalinxi-pagode was uiteraard aanwezig. De kapitein kocht nooit een boek met feilen. Ik legde 'Het Gezandtschap' vol trots op de toonbank in mijn antiquariaat. Na een week werd het gestolen. Ik was blij dat de kapitein dat niet meer hoefde mee te maken. De Braziliaanse zoon heeft het nooit geweten.